حسین قطنی باف - @ghotnibaf امروزه شبکه های اجتماعی زمینه نشر سریع اطلاعات و اخبار را فراهم کرده اند و این یکی از قابلیت ها و مزایای این شبکه هاي است اما در عین حال ، شرايط برای نشر مطالب و اخبار و محتواهای غیرمعتبر و شایعه در شبکه های اجتماعی برای مردم راحت و آسان شده است.
در شهرستان کاشان هم شاهد هستيم هر از گاه اطلاعات مخدوش و غيرموثقي از رويدادهاي منطقه به صورت شايعه و شبهه در شبکه هاي اجتماعي منتشر مي شود که متاسفانه برخي از مردم هم به اين اطلاعات و محتواها استناد و آن را براي هم بازگو مي کنند.
در اين بين برخي فعالان شناخته شده فضاي مجازي شهرستان کاشان هم هستند که براي جلب توجه مردم و رقابت بر سر اطلاع رساني سريع ، علاقه دارند اخبار برخي رويدادهاي ويژه کاشان را بلافاصله با هيجان آفريني و بي اعتنا به صحت و تکميل آن ، توليد و منتشر کنند ؛ غافل از اينکه با اطلاعات جسته و گريخته و مبهمي که منتشر مي کنند، باعث و باني رواج شايعات در اين شهرستان شده اند.
قاعدتاً اگر اخبار مهيج و ويژه ، ابهام داشته و دچار فقر اطلاعاتي باشد و منابع اصلی خبر ، از بيان و اعلام اطلاعات دقيق در مورد آن رويداد ، طفره بروند ، صرفا با يک تيتر و جمله کوتاه و هیجانی می توان بنای شایعات را آغاز کرد.
به اين تيترها که اخيراً سرمنشاء برخي شايعات در کاشان شد ، دقت کنيد: ▪️کلاهبرداري ميلياردي يکي از کارکنان شهرداري کاشان ▪️اخاذي از جويندگان کار با انتساب به شهرداري کاشان ▪️درگيري مردم با ماموران سد معبر شهرداري کاشان ▪️سرنوشت مبهم پروژه اوراق مشارکت شهرداري کاشان ▪️رفتارهاي ضدانساني و سودجويانه در خانه سالمندان کاشان ▪️شلیک گلوله به سر راننده سمند در اتوبان قم - کاشان ▪️سرقت مسلحانه در کاشان ▪️دفتر امام جمعه اصفهان توصیه به استفاده از « اسید رقیق » برای بدحجابان را تکذیب کرد و ...
🔺شايعه ، هميشه خبر دروغ نيست اما ابهام ، اطلاعات غيردقيق ، غيرواقع ، مخدوش و اشتباه در خبر يک رويداد ، زمينه ساز پخش شايعه مي شود. شایعه پدیده ای مخرب است که معمولا از یک خبر ناشی مي شود یا بر پایه یک جنجال و هیاهوی بی اساس بوجود میآید. گاه، قسمتهاي مهمي از خبر به صورت هدفمند حذف و زمينه ساز شايعه مي شود و اگر توليدکننده آن خبر يقين داشته باشد كه با تنظيم خبري ناقص ، سئوالاتي در ذهن مخاطبان ايجاد خواهد شد كه اين سئوالات چنانچه پاسخ داده نشود ، زمينه پخش شايعات را فراهم خواهد کرد ، بايد به قصد و نيت تولیدکننده آن خبر شک کرد.
افراد از این حربه ( شایعه و انتشار هدفمند اطلاعات مخدوش و ناقص ) که بیشتر متوجه رخدادهاي منفی است ، برای رسیدن به مقاصد مختلف از جمله دشمنی و کدورت ، جوسازی و تخریب دیگران ، ترویج بدبینی و اعتمادزدايي و اعتبارزدايي اشخاص حقيقي یا گروههای محبوب و ... استفاده می کنند. برخي فعالان فضاي مجازي کاشان ، شیوه مشترکي را برای ساخت و رواج شايعات در پيش گرفته اند و با استفاده از جملاتي نظير « یك منبع آگاه گفت : ... ، شنیده مي شود ... » آغازگر رواج شايعات در اين شهر مي شوند ؛ گرچه اين افراد به خوبي مي دانند که خبرهاي پليسي و قضايي بدون تاييد منبع خبر، از درجه اعتبار ساقط است. اين دوستان که افراد شناخته شده اي هم هستند با ارزشهاي خبري تازگي ، دربرگيري ، استثنا ، فراواني و ... آشنايي کامل دارند اما از بين اينها به ارزش خبري اختلاف و درگيري و کشمکش توجه بيشتري دارند و خبر را با برجسته سازي اين ارزش خبري با اطلاعات ناقص و مبهم منتشر مي کنند.
اينکه اين رويداد کي اتفاق افتاده ، چه جمعيتي را در برگرفته ، دانستن خبر اين رويداد براي چه قشر و گروه و جمعيتي شايان توجه است ( جمعيت هدف خبر ) ، در اين رويداد چه نکته و موضوع استثناء و عجيب و غريبي وجود دارد که آن اتفاق را نادر و کم نظير کرده ، اين رويداد چگونه و در چه شرايطي اتفاق افتاده ، ابهاماتي است که اغلب در خبرهاي توليدي آنان وجود دارد و خواننده بايد با برداشت ذهني و گمانه زني يا شنيدن شايعات ديگر يا با پرس و جو ، آن را تکميل و جهت گيري خود را در قبال آن شايعه مشخص کند.
🔻مثلا در خبر : کلاهبرداري ميلياردي يکي از کارکنان شهرداري کاشان با حمايت يکي از اعضاي شوراي شهر در اين خبر ، توليدکننده خبر ، هيچ اطلاعاتي از ميزان کلاهبرداري ، تعداد مالباختگان و ... نداده بود اما بدون توجه به مسئله اصلي با هدف اعتمادزدايي ، حواشي بي ربط ديگري را پررنگ و به خبر اضافه كرده بود.
🔻يا در خبر : درگيري مردم با ماموران سد معبر شهرداري کاشان در حمايت از يک دستفروش در اين خبر ، خبرنگار با کلي گويي به اين موضوع که ماموران شهرداري کاشان در پي شکايت کسبه محل و به منظور پيشگيري از فروش محصول غيربهداشتي ( ماهي ) به مردم در حال انجام وظيفه بودند، اصلا اشاره اي نمي کند.
🔻و در اين تيتر : دفتر امام جمعه اصفهان توصیه به استفاده از « اسید رقیق » برای بدحجابان را تکذیب کرد نويسنده ، با کنايه و اشاره و تحريف و تغيير و دستکاري متن خبر ، زيرکانه در صدد تهمت به شخص امام جمعه اصفهان بر آمده است در حاليکه اگر به متن خبر دفتر امام جمعه اصفهان مراجعه شود هرگز توضيحي درباره اسيد رقيق يا غليظ ديده نمي شود.
از دیدگاه مذهبی، شایعه معمولاً مجموعهای از غیبت، بهتان، استهزاء و حتی گاهی دشنام را در برمیگیرد و از گناهان کبیره محسوب میشود. قرآن کریم از شایعه با عنوان ارجاف (دروغ پراکنی جهت نگرانی مردم) یاد میکند و مرجفون همان شایعه سازان و دروغ پردازان هستند. خداوند در سوره حجرات به مۆمنین هشدار میدهد که بدون تحقیق و بررسی جامعه را به شایعه آلوده نسازند « يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جَاءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أَنْ تُصِيبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِينَ ﴿ حجرات ۶ ﴾ » اى كسانى كه ايمان آورده ايد اگر فاسقى برايتان خبرى آورد نيك وارسى كنيد مبادا به نادانى گروهى را آسيب برسانيد و [بعد] از آنچه كرده ايد پشيمان شويد.
خداوند در سوره نساء نیز از شایعه سازان و چگونگی رهایی از شر آنان سخن گفته است : « وَإِذَا جَاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذَاعُوا بِهِ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلَى أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لَاتَّبَعْتُمُ الشَّيْطَانَ إِلَّا قَلِيلًا ﴿ ۸۳ نساء ﴾ » و چون خبرى [حاكى] از ايمنى يا وحشت به آنان برسد انتشارش دهند و اگر آن را به پيامبر و اولياى امر خود ارجاع كنند قطعا از ميان آنان كسانى اند كه [مى توانند درست و نادرست] آن را دريابند و اگر فضل خدا و رحمت او بر شما نبود مسلما جز [شمار] اندكى از شيطان پيروى میکرديد.
شبکه های اجتماعی ، امروز ، خبررسانی و اطلاع رسانی سریع و در لحظه را در انحصار خود قرار داده اند و اعضای این شبکه ها به شدت مشتاق کسب خبرهاي تازه و تکميلي درباره موضوعات مورد علاقه خود هستند اما گاه نمیتوانند اطلاعات کامل و موثقی از خبرهای ناقص و مبهم ساخته و پرداخته شایعه سازان بدست آورند. از سوی دیگر اغلب مردم ، سواد رسانه اي هم ندارند که خبر صحيح را از خبر کذب تميز دهند، در این شرایط بازار دروغسازي و جوسازي خبري رونق مي گيرد. 🔺بنابر اين افزايش سواد رسانهاي آحاد جامعه براي مقابله با رواج شايعات داراي اهميت زيادي است. سواد رسانه ای میتواند به افراد جامعه کمک کند تا تعصبات، اطلاعات غلط و دروغهای رسانهای را تشخیص بدهند و قسمتی از داستان که کتمان میشود را کشف کنند و ... با اين حال در مواجهه با شايعه سازان اولا بايد منابع و افراد شایعه ساز را شناسايي و هويت آنان را براي مردم افشا کرد . ثانيا بايد براي دادن اطلاعات صحیح به مردمی که تحت تاثیر شایعه قرار گرفته اند (جامعه هدف) اقدام کرد.
به صراحت بايد گفت : کاشان بهره مند از نيروهاي مستعد و تعليم ديده اي براي توليد فراورده هاي دقيق و صحيح رسانه اي است اما برخي از خبرنگاران رسمی و غیررسمی به خاطر جو حاکم بر اين شهرستان و براي اينکه انگ و وصله اي به آنها نچسبد عافيت طلبي و گوشه نشيني و سکوت را در مواجهه با شایعات و شبهات انتخاب کرده اند و از دانش و مهارت خود براي آگاهي بخشي صحيح و دقيق به مردم استفاده نمي کنند و به جاي آنها عده اي که با خبر و خبررساني آشنايي کاملي ندارند ميدانداري و با سو استفاده از مماشات و مدارای مسئولان مربوط ، هر از گاه با خبري ناقص و مخدوش و ... مردم را به فرد و نهاد و مجموعه اي بدگمان مي کنند که اگر برای این پدیده چاره اندیشی نشود روز به روز انشقاق و افتراق و اختلافات مردم و مسئولان و نهادهای کاشان بیشتر خواهد شد. @ghotnibaf
|