يادداشت / حسين قطني باف: آيين تلاوت قرآن در
فلکه جهاد ، جهادي براي تعظيم شعائر اسلامي « مؤسسه اميرالمؤمنين کاشان » امسال
براي دومين سال متوالي ، فلکه جهاد کاشان را براي برگزاري آيين قرائت قرآن کريم در
شبهاي ماه مبارک رمضان برگزيده است .
فلکه
جهاد همچون ساير فلکه ها و بوستانها و ميدان هاي شهر کاشان در نيمه نخست سال ، محلي
است براي شب نشيني خانواده هاي کاشاني ؛ مؤسسه اميرالمؤمنين کاشان با اغتنام اين
فرصت ، از پارسال طرحي نو در انداخت و آيين تلاوت سي جزء قرآن کريم در شبهاي رمضان
را به اين فلکه منتقل کرد تا خانواده هايي که در شبهاي رمضان براي شب نشيني به اين
فلکه مراجعه مي کنند در صورت تمايل در اين محفل قرآني شرکت کنند .
مؤسسه
اميرالمؤمنين در کنار برنامه تلاوت قرآن ، برنامه هاي شاد و مفرحي نظير نقاشي هاي
قرآني و قصه گويي قرآني براي کودکان و پخش نماهنگ هاي ديني را از تلويزيون شهري اين
فلکه اجرا مي کند .
گرچه اين برنامه ها با استقبال و همکاري مثال
زدني مردم به ويژه خيران و نيروي مقاومت بسيج و با هماهنگي اداره اوقاف و
امورخيريه کاشان ، بنيادشهيد و امور ايثارگران ، راهنمايي و رانندگي ، شهرداري ،
اداره تبليغات اسلامي و .... برگزار ميشود ؛ اما امسال حضور برخي مقامات و
مسئولان شهرستان در اين برنامه و تاييد و تشويق آنان ، منجر به برخي واکنش ها در
گروههاي مجازي شده است .
اين
واکنش ها عبارت است از :
الف ) - برخي اعتقاد دارند فلکه و ميدان محلي
براي برگزاري تلاوت قرآن نيست و ممکن است سانحه ناگواري براي شهرونداني که قدم در
اين فلکه مي گذارند رخ دهد ؛ اين دسته از افراد همچنين مي گويند برگزاري اين مراسم
، سبب ازدحام خودروهاي متوقف شده در اطراف فلکه جهاد مي شود به گونه اي که عبور و
مرور خودروهاي عبوري در دور فلکه جهاد ، کند و مختل مي شود ! اين عده که اصرار
دارند هماهنگي اداره راهنمايي و رانندگي در برگزاري بهتر اين مراسم را ناديده بگيرند
، القاء مي کنند که اگر اين مراسم در فلکه جهاد برگزار نمي شد ، عبور و مرور خودروها
، دور اين فلکه در اين وقت از شب ، روان تر صورت مي گرفت .
اگر چنين
ادعايي درست باشد ، بايد از استقبال شايان توجه مردم به اين مراسم باليد و بدان
افتخار کرد ، ولي حقيقت آن است که فلکه جهاد در غير از شبهاي رمضان هم خالي از
مردم و شهروندان نيست، البته بايد تصريح
کرد ميدان ها بر محور حرکت و عبور شهروندان بنا مي شوند و فلکهها بر محوريت حرکت
خودروها ؛ گرچه فلکه جهاد به سبب کاربرد ترافيکي و گردش وسايل نقليه به دور آن يک
فلکه بزرگ شهري محسوب مي شود اما به سبب وسعت و پهنه اي که دارد مي تواند مثل برخي
ميادين بزرگ مثل ميدان آزادي تهران ، ميدان مرواريد منامه و ... براي ما کاشاني ها
در برخي روزهاي سال ، به عنوان نماد و يادمان شور و شعور و همدلي و هم افزايي مردم
کاشان باشد .
در
گذشته هاي نه چندان دور در همه سکونتگاههاي شهري و روستايي کشور ما ، ميدان يا
ميدانگاهي وجود داشت که محل اجتماع مردم بود و بعضي اماکن عمومي شامل مسجد و آب
انبار و مدرسه و نهر و بازار و ... نيز در مجاور آن ساخته مي شد .
ميدان
در ادبيات کهن ايران ، محلي براي رزم و بزم ، جنگ و نبرد ، داد و ستد ، اعلام و
اجراي احکام قضايي و حکومتي و بطور خلاصه گردهمايي و جمع شدن قشرهاي مختلف مردم يا
ساکنان يک منطقه و محل بوده است .
با
احداث ميدانهايي همچون ميدان ولي سلطان ، ميدانگاه آقا ، ميدان سنگ ، ميدان کهنه
در شهر ما کاشان و همچنين ميدان نقش جهان در اصفهان ، ميدان گنجعلي خان در کرمان ،
ميدان خان در يزد و ... ميدان به صورت عنصري قوي وارد عرصه هاي اجتماعي ، سياسي و
اقتصادي مردم ايران شد . اين ميدانها تا چندين سال پيش محلي براي برگزاري آيين
عيد قربان ، عزاداري و تعزيه سيدالشهدا (ع) و مبدأ تشييع جنازه مؤمنان و ... بود و
نقطه اوج تجمع مردم هر محله و شهر محسوب مي شد .
رفته
رفته در بيشتر شهرها و به ويژه در شهر ما کاشان ميدان هاي قديمي متناسب با رشد و
توسعه شهر و همچنين افزايش جمعيت و ورود اتومبيلها به شهر ، بافت و تاثير خود را
از دست داد و جاي خود را به فلکه ها داد لذا آنچه امروز در كشور ما به ميدان مشهور
است ميدان نيست ، بلكه فلكه است يعني جايي که وسايل نقليه دور آن مي چرخند .
بنابر
اين از اين نظر که برگزاري مراسم در فلکه جهاد ممکن است منجر به بروز سوانح رانندگي
شود شکي نيست و براي پيشگيري از هر سانحه اي ، هر گونه مراسم در اين فلکه بايد با
مراقبت ماموران انتظامي برگزار شود .
2) - برخي کراهت قرائت قرآن در معابر را به داخل فلکه
جهاد تعميم مي دهند و به آن ايراد مي گيرند ولي نمي خواهند بدانند که سفارش پرهيز
قرائت قرآن يا اقامه نماز در معابر به خاطر ايجاد مزاحمت براي عابران است ، حال
آنکه تلاوت کنندگان قرآن در داخل فلکه براي عبور عابران پياده هيچ مزاحمتي ندارند
و جاي هيچ کسي را هم تنگ نکرده اند و هيچ کسي را هم به اجبار دعوت به حضور در اين
محفل قرآني نمي کنند .
3 ) - عزيزي هم در اين زمينه گفته : هر نوع تظاهر مذهبي و
ملي که براي ديگران موجب مزاحمت باشد ، مورد تائيد نيست ؛ چه سينهزني باشد و چه
قرآن خواندن و چه شربت دادن براي ميلاد اما اين عزيز بزرگوار حتما به خاطر دارند
که ده سال پيش خيابان پر ترددي براي برگزاري مراسمي ويژه قرق شد - که البته از روي
تدبير بود - يا اينکه حتما به ياد دارند سال 1393 را که مسئولان ، پياده روي دسته
عزاداراي در شب شهادت حضرت فاطمه زهرا(س) را در خيابان پرهيز داده بودند ولي آن عزيز
بزرگوار اين عمل را مخالف شوونات اسلامي و مکتب تشيع خوانده بودند !
4 ) - برخي هم معضلاتي نظير اختلاط دختران و پسران ،
استفاده از قليان ، پاسوربازي ، چشم چراني و ... در فلکه جهاد را باعث هتک حرمت
محفل قرآني اين فلکه قلمداد مي کنند و بر اين اساس مي گويند برگزاري مراسم تلاوت
قرآن در فلکه جهاد جايز نيست و قرآن بايد در مساجد و مکانهاي مقدس تلاوت و قرائت
شود . اين عده که هيچ راهکاري را براي زودن اين آسيب هاي اجتماعي از کف معابر و ميادين
و بوستانهاي شهري پيشنهاد نمي دهند ، حضور و استقرار شماري از افراد مذهبي و حزب
اللهي براي تلاوت قرآن در اين اماکن را هم خوش ندارند ، گويي که اماکن عمومي نظير
پارکها و بوستانها صرفا بايد در قرق اباحه گران باشد و بچه مذهبي ها و حزب اللهي
ها نبايد فضاي سبز و محيط باز عمومي را با ياد خدا عطرآگين کنند .
گرچه
تلاوت قرآن در مسجد و خانه فضيلت بيشتري دارد اما ما مفتخريم و ملت عزيز سرتاپا
متعهد به اسلام و قرآن مفتخر است که پيرو مذهبي است که ميخواهد حقايق قرآني ، که
سراسر آن از وحدت بين مسلمين بلکه بشريت دم ميزند ، از « مقبرهها و گورستانها »
نجات داده و به عنوان بزرگترين نسخه نجات دهنده بشر از جميع قيودي که بر پاي و دست
و قلب و عقل او پيچيده است و او را به سوي فنا و نيستي و بردگي و بندگي طاغوتيان ميکشاند
نجات دهد . * ( وصيت نامه امام )
گفتني است به گواه افرادي که در مراسم فلکه
جهاد شرکت کرده اند ، در اين فلکه ، اگر کسي در محفل قرآني آن شرکت نکند لااقل به
قرآن بي احترامي هم نمي کند و خانواده ها آزادانه در اين فلکه دور هم نشسته اند و
اتفاقا در پيرامون محفل قرآني ، برخي زوج ها ، جداگانه و در گوشه و کنار اين فلکه
، همراه اين محفل ، قرآن را تلاوت مي کنند .
5 ) - دست آخر افرادي
ناآگاه هم افاضه مي کنند و کساني را که در اين محفل قرآني شرکت مي کنند اهل ريا و
کار آنان را مصداق تظاهر و خودنمايي مي دانند و برادران ديني خود را مورد استهزا و
تهمتهاي خودقرار مي دهند . « هر گاه اذان سر مي دهيد ، کفار ( از بغض خود ) آن را
تمسخر مي کنند و شما نبايد به آن اهميت دهيد . * ( آيه 58 سوره مائده ) البته کساني
که قائل به اين نظر هستند خيلي با مفهوم ريا و تظاهر و نفاق و همچنين با تعظيم
شعائر اسلامي آشنا نيستند .
بايد
گفت طرح مؤسسه اميرالمؤمنين در فلکه جهاد در واقع تعظيم شعائر اسلامي است و اتفاقا
بزرگداشت قرآن کريم . « بعضي از کارها اهميتش به ظهور و بروز است.
گاهي اوقات شما يک کاري را انجام ميدهيد براي
اينکه ديگران ياد بگيرند، عيبي ندارد. اين کار را علني انجام بدهيد.
مرحوم
استاد ما آقا سيدهاشم قزويني، در درس براي طلبهها مثال ميزدند، ايشان ميگفتند:
گاهي اوقات بعضي کارها را بکنيد براي اينکه مردم ببينند. ايشان ميفرمود:
شعائرالله خصوصيتش همين است. براي اين است که جلوي چشمها باشد، ديده بشود. اين
نماز جماعت پرشکوه اگر چنانچه ديده بشود، در دوربين بيايد، در تلويزيون بيايد،
همهي مردم ببينند، اين خيلي اهميتش بيشتر است.
بنابراين،
بعضي از کارها را بايد انجام داد، براي اينکه تعليم ديگران باشد. براي اينکه
بروز و ظهور شکوه آيين اسلام و اعمال اسلامي باشد. همين که اين جوانها ايام اعتکاف
در مساجد اعتکاف ميکنند، اين خيلي حادثهي مهمّي است. هرچه بيشتر و پرشکوهتر
باشد بهتر است. » ( بيانات رهبر معظم انقلاب در ابتداي جلسهي درس خارج فقه 8 بهمن
1388 ) صفحه 2« اصلاً بناي شعائر بر تظاهر و بر نشان دادن و بر مطرح کردن و جلو
چشم نگهداشتن است ؛ شعائر را مطلقاً نبايد تضعيف کرد. بعضي ها به اسم اينکه ما اهل
ريا نيستيم و نمي خواهيم تظاهر کنيم ، شعائر اسلامي و علامتهاي اسلامي و سيماي
اسلامي و وجههي اسلامي و رفتار اسلامي و پرچمهاي اسلامي را از زندگىِ خودشان و
زندگي مردم جمع مي کنند ؛ نخير، بنده مطلقاً اين را توصيه نمي کنم ؛ بلکه بعکس ،
توصيه مي کنم مقيد باشيد اينها را نگه داريد.
منتها
اگر بناست جانماز آب بکشيم، واقعاً روي آن جانماز نماز هم بخوانيم ؛ والاّ انسان
جانماز را آب بکشد و رويش نماز نخواند و کنار بيندازد، فايدهيي ندارد. » ( بيانات
رهبر معظم انقلاب در ديدار رئيسجمهور و اعضاي هيأت دولت 8 شهريور 1384 ) « عبادات
گروهي ، جلوي چشم مردم انجام مي گيرد و بايد انجام گيرد و اين از شعائر الهي است،
اما بسياري از عبادات يا اغلب عبادات، آن روابطي که بين خود انسان و خداست .
ذکر،
توجه، دعا، نافله، شبزندهداري، سحرخيزي، احسان و کارهاي نيک بايد بين خود انسان
و خدا بماند » . ( بيانات رهبر معظم انقلاب 12 تير 1371 ) مرحوم شهيد مطهري نيز بهخوبي
به اين نکته اشاره کردهاند ، ايشان « بسم الله » گفتن را در اول کارها را شعار
اسلامي معرفي ميکنند و ميفرمايند : « ما بسم الله را بهعنوان يک شعار بايد حفظ
کنيم و شعار مانند هم بايد حفظ کنيم ، من در دلم آرام بگويم بسم الله الرحمن الرحيم
کسي نفهمد شعار نيست، بلند بگوييم، بلند گفتن است که اثر دارد » .
نکتهاي
که بايدگفته شود اين است که شعائر الهي محدود به عناوين محدود ( اذان و برائت مشرکين
و دعاي عرفه و نماز جماعت و جمعه و اعتکاف ) نيست و در گذر زمان ، امور متعددي بهعنوان
شعائر ، وارد فرهنگ ديني ما شده است .
پس
لزوم تمسک به شعائر الهي ، ضرورتي ترديدناپذير است و اقدام مؤسسه اميرالمؤمنين ،
ابتکاري پسنديده و ارزشمند براي تعظيم و بزرگداشت قرآن کريم محسوب مي شود .