موضوع یادداشت پیش رو ممکن است به نظر پیش پاافتاده و کم اهمیت و فرعی تلقی شود ولی بیان و دانستن آن ضرری ندارد .
پیش درآمد این یادداشت دو اشاره است :
1- می
دانیم که ایستادن در صف اول نمازجماعت فضیلت بسیاری دارد و هر کس برای
ایستادن در صف نخست پیشی بگیرد اجر جهاد برای او نوشته می شود اما معمولاً
در مساجد ، جوانان در ایستادن صف نخست نمازجماعت پرهیز می کنند و بنابر احترام از ریش سپیدان و کسانی که عمری ، پیشانی بر آستان پروردگار متعال سائیده اند ، می خواهند در صف نخست نمازجماعت بایستند .
2- اغلب ورزشکاران رشته باستانی اهل مرام و مروت و قابل احترامند اما همه آنان با فروتنی ، خود را صاحب امتیاز ضرب و زنگ نمی دانند . در زورخانه صاحب کسوتان ، قدر و منزلت بیشتری دارند و مرشد زورخانه با ضرب و زنگ و صلوات و البته با همراهی سایر باستانی کاران ، پیشکسوتان را گرامی و بزرگ می دارد .
وجه اشتراک دو بند مورد اشاره ، رعایت آداب احترام به بزرگان و پیشکسوتان است .
احترام
به یکدیگر همیشه در بین ما ایرانی ها رایج بوده و نکته تازه ای نیست ،
ایرانی ها همواره برای دیگران احترام واهمیت خاصی قائل بودند و هستند ، با
ورود اسلام به ایران این اعتقادات با اخلاق اسلامی آمیخته شد .
بر اساس منابع تاریخی، جامعه ایرانی قبل از اسلام در روابط ادارای و اجتماعی خود ضوابطی را رعایت می کرد که برخی در دایره اخلاقیات
و پاره ای در چارچوب دین قرار داشت و بعضی صرفا حکایت از یک ادب اجتماعی
داشت بر اساس نتایج مطالعات تطبیقی، می توان به برخی از سنن معمول در جامعه
به عنوان آنچه امروزه نزاکت و تشریفات یاد می شود ، از جمله آداب سخن گفتن
، آداب غذاخوردن ، آداب پذیرایی و آداب میز و ... اشاره نمود .
امروزه آداب معاشرت و تشریفات آنقدر اهمیت پیدا کرده که میهمانداران ، هتل داران ، دیپلماتها و دانشجویان رشته روابط عمومی ها و ... در همه کشورها مبانی و دانش آن را فرا می گیرند .
تشریفات شرح وظایف زیادی دارد که شرح آن در این یادداشت نمی گنجد اما یکی از وظایف نیروهای تشریفات ، تعیین محل و جایگاه حضور و استقرار و اسکان میهمانان متناسب با مقام و مرتبه و مسئولیت آنان در برنامه های مختلف است .
بطور مثال :
الف ) - واحدهای تشریفات در همایش ها و اجتماعات اداری ، گرچه همه میهمانان را بصورت رسمی دعوت می کنند اما مرسوم است که صندلی های ویژه ای را
در ردیف نخست سالن ، برای نشستن عالی ترین میهمانان و مسئولان مدعو تعیین
می کنند و میهمانان دیگر با اطلاع از این موضوع و نشستن در ردیف های عقب
تر، پایبندی خود را به اصول تشریفات و رعایت احترام میهمانان عالی رتبه
نشان می دهند .
ب ) - همچنین نظارت و مراقبت بر ضوابط آداب میز جلسه یا پذیرایی ، از دیگر وظایف واحدهای تشریفات است ، نیروهای تشریفات محل نشستن و استقرار میهمانان میز
جلسه یا پذیرایی را متناسب با مقام و مسئولیت آنان مشخص می کنند و میهمان
یا میهمانانی که وارد سالن جلسه یا پذیرایی می شوند می دانند که صدر میز به میزبان یا رئیس و معاونان رئیس جلسه اختصاص دارد برای همین میهمانان براساس پروتکل های از پیش تعیین شده در طول میز می نشینند و از نشستن در صندلی رئیس و هیئت رئیسه پرهیز می کنند حتی اگر مقام و رتبه شان از رئیس و میزبان جلسه برتر و والاتر باشد ؛ مگر آن که معاون رئیس یا عضو هیئت رئیسه باشند .
ج ) – واحدهای تشریفات همچنین وظیفه تعیین جایگاه و هدایت خبرنگاران را در برنامه ها بر عهده دارند تا در حین بازدیدهای رئیس یا افتتاح طرح و پروژه ای، خبرنگاران خللی در روند برنامه های رئیس ایجاد نکنند .
د ) – و ...
این سه وظیفه را مثال زدیم که بگوییم شاهد نقض آداب احترام و اصول اولیه تشریفات در برخی نشست و برخاست
ها و برنامه های کاشان هستیم . همیشه در مهمانی ها، محیط کار ، ملاقات های
رسمی و غیر رسمی ما کاشانی ها رفتارهایی دیده می شود که نشان از بی اطلاعی
ما از استانداردهای آداب معاشرت و تشریفات دارد .
- مثلاً دیده می شود برخی خبرنگاران کاشان در برخی برنامه های افتتاح یا بازدید ، چنان دوشادوش رئیس یا مسئولان کشوری یا شهری قدم بر می دارند یا همطراز با آنان در ردیف نخست برنامه ها می نشینند که هر کس نداند تصور می کند آن خبرنگار یکی از مسئولان عالی مقام کشوری است .
- دیده
شد در مراسم معرفي فرماندار که پیشکسوتان جریانهای سیاسی شهر حضور داشتند برخی نورستگان
سیاسی با بی اعتنایی به آداب تشریفات ، خود را شایسته نشستن در صندلی های ردیف نخست دانسته بودند .
- دیده می شود میهمان عزیزی صرفاً به سبب رتبه و مقامی که دارد در برخی نشست ها و جلسات رسمی ، میهمان بودن خویش را فراموش می کند و در صدر مجلس به جای میزبان و رئیس جلسه می نشیند .
- دیده شد در اولين نشست مهندس صدرائيه فرماندار کاشان
با خبرنگاران و رسانه نگاران کاشان دو دوست قابل احترام که خبرنگار نبودند و به لحاظ رتبه و مقام هم برتر و والاتر از خبرنگاران نبودند در جايگاه هيئت رئيسه در سمت راست و چپ فرماندار و همطراز با فرماندار جلوس
کرده بودند . يا
در نشست ديگري که خرداد امسال در فرمانداري برگزار شد دو میهمان قابل احترام که از
ديگر میهمانان سرتر و والاتر نبودند خود را بالاتر از دیگر میهمانان پنداشته و در صدر میز سمت چپ و راست رئیس جلسه و همطراز با فرماندار نشسته
بودند .درحاليکه آقايان بايد بدانند ميز هيئت رئيسه تعريف دارد و بي اعتنايي به آداب آن ممکن است به تحقير ديگران بيانجامد .
در 2 تصوير ابتدايي زير نمونه اي از رعايت آداب ميز جلسه نشان داده شده است . تصوير اول مربوط به حضور چند روز پيش وزير صنعت ، معدن و تجارت در وزارتخانه بهداشت درمان و آموزش پزشکي است ، در اين جلسه وزير بهداشت به عنوان ميزبان و رئيس جلسه در صدر ميز نشسته و وزير صنعت به رغم سن و سال بيشتر از وزير بهداشت به عنوان ميهمان در گوشه سمت چپ وزير بهداشت ديده مي شود . و در دانشگاه کاشان : رئيس دانشگاه ميزبان در صدر ميز جلسه و فرماندار ميهمان در سمت راست ميزبان
1- اما در فرمانداري کاشان : جابجا شدن جايگاه ميزبان و ميهمان پشت ميز جلسه
2- در فرمانداري کاشان : حضور دو ميهمان عادي و همطراز با بقيه در جايگاه ميزبان و هيئت رئيسه جلسه
3- در فرمانداري کاشان : حضور دو ميهمان عادي و ناهمطراز با بقيه ميهمانان در جايگاه ميزبان و هيئت رئيسه جلسه
باید
گفت گرچه با تذکر و یادآوری هم رعایت آداب تشریفات در کاشان ما چندان جدی
گرفته نخواهد شد ولی متاسفانه دیده شدن این نکات ریز در خارج از کاشان
سئوال برانگیز است و گاه مورد نکوهش
امروز که یک اشاره چشم یا یک لبخند
و خم ابرو از سوی یک مقام مسئول تعریف خاص خود را دارد و برداشت های
متفاوتی از آن می شود نباید از آداب تشریفات که مجموعه ای از اعمال و
رفتارهاست غافل شد.
البته رعایت آداب معاشرت و تشریفات ، مطلق نیست و بسته به مکان و زمان و شرایط آن فرق می کند ولی آشنایی باعلم مبانی تشریفات برای مسئولان ، نخبگان به ویژه مسئولان و کارکنان روابط عمومی الزامی است .
اگر تشریفات به عنوان یک هنر به افراد آموزش داده شود آنگاه می توان مشاهده کرد که چگونه این هنر به رفتار افراد در خانواده ، محل کار ، اماکن عمومی ، دیدارهای رسمی و... نظم می بخشد .
|